Acuut
Richtlijnen
UpToDate
interne.nl extra informatie*
* De extra informatie op interne.nl is aanvullend ter illustratie en voor educatieve doeleinden en mogelijk niet volledig of up-to-date. Gebruik altijd de officiële richtlijnen, o.a. via de verstrekte links.
Regulatie cortisol en aldosteron secretie (bron)
Etiologie
- Primaire bijnierschorsinsufficiëntie: auto-immuun (M. Addison), infectieuze adrenalitis, na beiderzijdse adrenalectomie, bilaterale bijnierbloeding, bilaterale bijniermetastasen (m.n. long, maag, mamma, colon), infiltratieve ziekten (sarcoïdose, amyloïdose, hemochromatose), medicamenteus (immuun checkpoint inhibitors, ketoconazol), adrenogenitaal syndroom, bijnierhypoplasie.
- Secundaire (centrale) bijnierschorsinsufficiëntie: oorzaken in hypofyse: tumor, operatie, bestraling, infecties, infiltratieve ziekten (o.a. lymfocytaire hypofysitis, hemochromatose, sarcoïdose, histiocytose X, granulomatose met polyangiitis, tuberculose), apoplexie, syndroom van Sheehan, medicamenteus (immuun checkpoint inhibitors), hoofdtrauma, genetisch.
- Steroïdgeïnduceerde (tertiaire) bijnierschorsinsufficiëntie
Anamnese:
- Moeheid, gebrek aan energie, futloosheid
- Misselijkheid en braken
- Verminderde eetlust
- Gewichtsverlies
- Hypotensie
- Zouthonger
- Donkere verkleuring van de huid en/of tandvlees
- Pijnlijke spieren en gewrichten
- Somberheid
- Gebrek aan concentratie en aandacht en geheugenproblemen
Lichamelijk onderzoek:
- Hyperpigmentatie van huid en/of slijmvliezen (door stimulatie melanocortinereceptoren door hoog ACTH), vitiligo (bij 10-20% van patiënten met Addison), gewicht, bloeddruk
Aanvullend onderzoek:
- Lab: vaak hyponatriemie (70-80%), en hyperkaliemie (40%), soms hypoglycemie
- Op indicatie: bij auto-immuun adrenalitis: HbA1c, TSH, vrij T4, anti-TPO, ferritine, plasma-renine activiteit, anti-TTG (+ IgA), vitamine B12, anti-IF, anti-parietale cellen, side-chain cleavage antistoffen (bij vrouwen <40 jaar voor POF)
- Functietesten: ACTH stimulatietest (SynACTHen test), insuline tolerantietest (ITT), metyrapon test
Behandeling
In samenwerking met Nick van Es:
-
Normale cortisolproductie door bijnier: 5-10 mg/m2 BSA/dag
-
Suppletie: hydrocortison ca. 15-25 mg/dag verdeeld over 2 tot 4 doses (bv. 10-5 mg of 10-5-5 mg).
-
Eventueel hydrocortison modified release 1x per dag.
-
Indien primaire bijnierschorsinsufficiëntie: ook fludrocortison 0.05-0.20 mg/dag en voldoende zoutinname. Dosering o.b.v. bloeddruk en kalium.
Feedback formulier
Is er een link kapot of verouderd?
Suggesties voor extra informatie voor dit artikel?
Vul dit formulier in en je hebt bijgedragen aan het up-to-date houden van interne.nl
Dirk Westenberg on 13 February 2025